Mantelzorgers op de HvA: ‘Neem studenten serieus, we zijn geen kleuters’
Daniël Rommens
Sommige studenten zijn veel tijd kwijt aan zorg voor iemand in hun omgeving. Maar wordt er ook genoeg voor hen gezorgd? In de Week van de Jonge Mantelzorger spraken we studenten Naznin Musa en Halil Çelik over hun ervaringen en wat de HvA volgens hen beter kan doen. ‘Het beleid gaat nog te veel uit van wantrouwen.’
Volgens cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau zorgt een op de vier jongeren van zestien tot en met vierentwintig jaar voor een naaste met gezondheidsproblemen. ‘Dat zal op de HvA niet heel anders zijn’, zegt Naznin Musa, vierdejaarsstudent Commerciële Economie.
Twee jaar terug richtte Naznin een platform op dat ondersteuning biedt aan mantelzorgende HvA-studenten. Ze ontving er de ECHO-Award voor, vanwege haar bijdrage aan gelijke kansen in het onderwijs. Naznin is zelf mantelzorger van haar ouders. Met twee onderbroken jaren begon ze acht jaar geleden aan haar studie.
Naast haar zit mantelzorger en vierdejaarsstudent Bedrijfskunde Halil Çelik. Sinds zeven jaar zorgt hij naast zijn studie voor zijn moeder. Halil combineert deze taken met het volgen van een tweede studie, waardoor zijn dagen bijzonder vol zijn. De twee zijn geen onbekenden van elkaar. Halil leerde Naznin kennen via haar opgerichte platform en ze zitten in een Whatsappgroep met 23 HvA-mantelzorgers.
Kunnen jullie uitleggen wat je als mantelzorger doet?
Naznin: ‘Als mantelzorger ben ik verantwoordelijk voor vrijwel alles thuis; dat omvat aankleden en schoonmaken tot doktersafspraken.’
Halil: ‘Bij mij gaat het niet alleen om zorgen voor iemand: het is je constant zorgen maken óver iemand. Mantelzorgen is een belasting. Laatst adviseerde een decaan mij om naar de bibliotheek te gaan als het te druk werd, maar dat ís al mijn standaardplek. Soms, als de zorgen toenemen, kan ik mijn focus verliezen. Het kan ook effect hebben op je mentale bandbreedte, dan is zelfs de bibliotheek geen oplossing.’
Waarom zijn jullie eigenlijk mantelzorger? Is er geen mogelijkheid voor professionele hulp voor jullie ouders?
Naznin: ‘Toen mijn vader in het ziekenhuis lag, moest ik kiezen tussen studie en zorgtaken. Ik koos resoluut voor mijn vader. Het overkomt je gewoon. Als kind handel je uit onvoorwaardelijke liefde en familieplicht. Daarnaast speelt er in ons geval een taalbarrière mee: ik kan hem beter helpen dan iemand van buitenaf.’
Hoe ging dat bij Halil? ‘Bij mij was het een geleidelijk proces’, legt hij uit. ‘Ik heb nooit bewust ‘‘gesolliciteerd’’ als mantelzorger. Het is meer als het dragen van een rugzak die geleidelijk zwaarder wordt. Studerende mantelzorgers zitten in een spagaat tussen studeren en je taak als mantelzorger.’
Hoe combineren jullie de zorg met studeren?
Beiden tegelijk: ‘Goed plannen.’
Halil: ‘Ik heb altijd geprobeerd het maximale uit mijn studie te halen, maar het kost me gewoon wel meer tijd door mijn zorgtaken. Als mantelzorger word je vindingrijk en ontwikkel je een discipline. De meeste mantelzorgers die ik ken hebben een hoog doorzettingsvermogen. Het zijn mensen die niet gauw opgeven, wat de situatie ook is. Daar haal ik kracht uit.’
‘Mantelzorgen voelt als het dragen van een rugzak die geleidelijk zwaarder wordt’
Naznin: ‘Je studie combineren met mantelzorg kent natuurlijk wel uitdagingen. Dat kan financieel zijn, maar velen ervaren ook een gebrek aan begeleiding, erkenning en facilitering vanuit de opleiding. Ik moet veel regelen, zoals extra hulpmiddelen voor mijn vader, en administratie zoals een persoonsgebonden budget aanvragen, wat wel anderhalf jaar kan duren.’
Is het wat dat betreft bij de HvA goed geregeld, vinden jullie?
Naznin: ‘Het hangt sterk af van wie je treft. Veel studenten identificeren zich niet met de term mantelzorger terwijl zij dat in wezen wel zijn. Daardoor weet ook niet elke student waar ze recht op hebben. Ik merk in gesprekken met HvA-medewerkers dat er vaak wordt verwezen naar de WHW (Wet Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek, red.), waar ‘‘persoonlijke omstandigheden’’ genoemd worden, maar dit is vaak te breed interpreteerbaar.
De discussie of mantelzorg daar wel of niet onder valt, is dus een probleem. Als je aan topsport doet, krijg je maatwerk, toetsverlenging en extra ondersteuning. Waarom is dat niet mogelijk voor mantelzorgers? Daarnaast heeft de HvA een fonds om studenten te helpen. Alleen is dat fonds er niet voor deeltijders, en mag je maar één keer een aanvraag doen.’
‘Mantelzorgers zouden een uitzonderingspositie moeten kunnen krijgen‘
Halil: ‘Ik vind het eerlijk gezegd niet goed geregeld op dit moment. De HvA vraagt om bewijzen dat je mantelzorger bent. Maar hoe doe je dat? Je moet daarvoor veel vragen beantwoorden, en dan is het nog onzeker wat je ‘‘status’’ is. Ik heb een mantelzorgpas aangevraagd bij de gemeente, daar hoef je niets voor in te vullen. Daar gaat het op basis van vertrouwen. Dat zou de HvA ook wel wat meer mogen omarmen. Meer vertrouwen, empathie en hulp. Bij mijn moeder was er een forse brand in haar huis, het stond zelfs in de krant. Dus ik vroeg om uitstel van een deadline, maar dat was geen reden voor de HvA, zelfs niet toen ik het krantenknipsel liet zien. Op zulke momenten sla je voor mij de plank mis.’
Bestaat de status ‘mantelzorger’ überhaupt bij de HvA?
Halil: ‘Nee, want dat zou stigmatiseren, zegt de HvA. De term ‘mantelzorger’ is nog niet breed verankerd op de HvA, terwijl hier voor mantelzorgers de sleutel ligt. Afhankelijk van wat er in het OER (Onderwijs- en Examenreglement, red.) staat, verschilt het per opleiding of je de status ‘mantelzorger’ kunt krijgen. Ik zie mantelzorgers als topsporters die snel kunnen schakelen tussen diverse werelden. Daarom denk ik dat mantelzorgers, net als topsporters, een uitzonderingspositie zouden mogen krijgen op de HvA. Bijvoorbeeld met een aangepast studieprogramma.’
Naznin: ‘Het gaat inderdaad om vertrouwen en erkenning, niet wantrouwen. Je moet studenten serieus nemen. Wij zijn volwassenen en geen kleuters. We horen van meerdere studenten dat zij geen goede ervaringen hebben met extra ondersteuning binnen de HvA. Gelukkig heeft het bestuur een ongevraagd advies van de Centrale Medezeggenschapsraad aangenomen over mantelzorgbeleid. Andere hogescholen verlenen studenten een mantelzorgstatus. Dus, HvA, stel die mantelzorgstatus liever vroeger in dan later!’
‘Versoepel de aanwezigheidsplicht. Soms moet ik acuut ergens heen’
Hebben jullie nog een tip voor de HvA?
Halil: ‘Erkenning voor de mantelzorger, daar gaat het om. Dat kan door verlenging van deadlines voor tentamens, bijvoorbeeld, of het versoepelen van de aanwezigheidsplicht. Soms word ik gebeld en dan moet ik acuut ergens heen. Dat krijg je niet uitgelegd aan docenten als de HvA jou niet duidelijk erkent als mantelzorger.’
Naznin: ‘En train studentdecanen om cultuursensitiever te worden; de tijd verandert, en de jeugd en hun complexe situaties veranderen mee. We zijn meer dan cijfers: we zijn mensen met complexe levens. Ik hoop dan ook studenten betrokken worden bij het vormen van beleid. En actief kunnen deelnemen in werkgroepen en commissies voor alle anderen die buiten het gewone studentenleven vallen, zoals topsporters. Het onderwijssysteem moet zich aanpassen aan de student. Verander de HvA in een broedplaats voor persoonlijke en intellectuele ontwikkeling.’
