Filmen in het klaslokaal: hier moet je op letten
Daniël Rommens
Je bent student, wil aan de slag in het onderwijs en loopt stage. Superhandig dan om jezelf en de klas te filmen terwijl je lesgeeft, daar leer je veel van. Maar let op: vanaf dit schooljaar mag filmen niet meer zomaar, door de nieuwe privacywet. Waar moet je op letten?
Omdat de privacyregels een stuk strenger zijn geworden door de zogeheten AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming), heeft de Faculteit Onderwijs & Opvoeding op een rij gezet welke nieuwe regels je moet volgen bij het maken van beelden tijdens je stage.
Woordvoerder Anke Laffort van de faculteit vertelt dat dit hard nodig is: ‘De aangescherpte wetgeving zorgde ervoor dat we vragen kregen van studenten en de scholen of instellingen waar zij stage lopen. Studenten maken bijvoorbeeld opnames van hun lessen op de stageschool, waar de stagebegeleiders dan feedback op kunnen geven.’
‘Er zijn altijd leerlingen die er niet comfortabel mee zijn om gefilmd te worden’
Charlotte Verwijs (25) volgt de opleiding tot docent Engels en heeft veel ervaring met zichzelf vastleggen op video. ‘Er zijn altijd leerlingen die er niet comfortabel mee zijn. Dat zijn vaak pubers, en die worden dan ineens vijftig minuten gefilmd. Dat vinden ze niet heel chill. Gelukkig hadden ze het vaak wel voor me over. Uiteindelijk komen ze wel los, maar die eerste keer is het een beetje een strijd.’
Om dit soort gedoe of onduidelijkheid te voorkomen, zetten wij op een rij waar je op moet letten bij het filmen in de klas.
Wat is er allemaal veranderd?
De Algemene Verordening Gegevensbescherming is op 25 mei dit jaar ingegaan. Concreet houdt deze wet in dat je voor het gebruiken en verwerken van iemands persoonsgegevens (en beelden) heel duidelijk – ‘ondubbelzinnig’ – toestemming moet krijgen. Iemand moet expliciet ‘ja’ hebben gezegd, het liefst schriftelijk.
Een mondeling ‘ja’ of ‘nee’ is volgens de wet ook geldig, maar je kunt achteraf heel moeilijk bewijzen wat iemand mondeling heeft gezegd. Zwijgen is overigens geen toestemmen. Verder mag je iemands gegevens niet zomaar verspreiden. Voor jongeren onder de zestien jaar is toestemming van de ouders nodig.
Dat is dus veel extra werk?
Dat kan zo zijn, maar soms valt het mee. Het is handig als je eerst checkt wat hierover is geregeld op de school of instelling waar je stage gaat lopen. Als je opnamen maakt bij een opleidingsschool, heeft de HvA als het goed is een protocol opgesteld met deze school.
Als er niks is geregeld, zul je zelf iedereen om toestemming moeten vragen
Wat als dat protocol er niet is?
Soms hebben instellingen zoals een basisschool zelf al een protocol of werkwijze gemaakt. Dit kun je bij jouw begeleider of contactpersoon navragen. Doe dit ruim van te voren (dus niet twee dagen voordat je op stage gaat) en neem geen genoegen met: ‘Ik denk het wel’. Je bent als student samen met de HvA verantwoordelijk dat het goed is geregeld. Ga bij opleidingsscholen en bij scholen met een protocol nooit op je eigen houtje toestemming vragen om te filmen.
En als er helemaal geen protocol bestaat?
Dan moet je aan de slag. Als er niks is geregeld, zul je zelf iedereen om toestemming moeten vragen. Die formulieren kun je hier vinden.
(De tekst loopt hieronder door.)
Oké geregeld, draaien maar?
Nou, niet helemaal. Als je van alle leerlingen toestemming hebt en gaat filmen, is het belangrijk dat je jezelf en de leerlingen goed in beeld brengt. De reactie van de klas op jouw manier van lesgeven is belangrijk om vast te leggen, daar kun je namelijk veel van leren.
Heb je van een aantal leerlingen geen toestemming? Zet dan de camera achterin de klas. Je filmt dan jezelf en de rug van de leerlingen, zo komen ze meestal niet herkenbaar in beeld. Dat moet je wel altijd nog controleren, je weet maar nooit. Heb je maar van een paar leerlingen toestemming en van de rest niet? Zet dan de camera alleen naar jezelf gericht, eventueel naast de plek waar je staat. Houd in ieder geval de leerlingen buiten beeld die ‘nee’ hebben gezegd.
Sla de beelden veilig op, dus niet zomaar op je telefoon of een USB-stick
Wat doe ik met de beelden na het filmen?
Daarna is het een kwestie van ‘veilig’ opslaan. Dit betekent dus niet dat de beelden op je telefoon of op een USB-stick veilig zijn. Hier bij ICT-beveiliging kan je vinden wat een veilige manier van opslaan is.
Hoe lang mag ik de beelden bewaren?
Dat hangt er vanaf. Als je de opnamen niet meer nodig hebt voor het doel waarvoor je toestemming hebt, moet je ze vernietigen. Is jouw doel reflecteren op hoe je les geeft? Dan mag je de beelden maximaal vier weken bewaren. Heb je de opnamen nodig als bewijs bij een beoordeling, dan moet je ze na maximaal twee jaar vernietigen. Zijn de beelden voor jouw eindbeoordeling om je studie te kunnen afmaken? Dan geldt maximaal zeven jaar.
En als ik ze wil laten zien in een presentatie of aan m’n vrienden?
Dat kan niet. Toestemming voor het maken van beeldmateriaal wordt gegeven voor een specifiek doel. Wil je de beelden ergens anders voor gebruiken, dan moet je opnieuw toestemming vragen.
