HvA loopt voor op UvA met vrije toegang tot resultaten onderzoek
Daniël Rommens | Studenten in de bibliotheek van de Faculteit Onderwijs & Opvoeding
De HvA is veel verder met het beleid om onderzoeksresultaten vrij toegankelijk te maken dan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Dat zeggen Saskia Woutersen en Jaroen Kuiper van de Bibliotheek UvA/HvA, die het zogeheten open access-beleid van de instellingen hebben onderzocht.
Als student kom je dagelijks in aanraking met wetenschappelijke kennis, maar die kennis is vaak niet gratis toegankelijk. Wetenschappers publiceren hun onderzoeksresultaten vaak in tijdschriften, die geld vragen om de artikelen te kunnen lezen.
Zowel de HvA als de UvA werken ernaartoe om hun onderzoekers meer open accessIn 2024 moeten alle wetenschappelijke artikelen van Nederlandse universiteiten, hogescholen en andere instellingen die regeringssubsidie krijgen openbaar toegankelijk zijn. Dat schreef toenmalig staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in 2013 in een brief aan de Tweede Kamer. te laten publiceren. Dat betekent dat je wetenschappelijk onderzoek digitaal en gratis kunt inzien, maar ook dat je de resultaten van eerder verricht onderzoek mag hergebruiken.
‘Nu mag je de data van verschillende publicaties niet opnieuw analyseren, tenzij je toestemming hebt van de auteur,’ zegt Saskia Woutersen. Zij vindt dat de wetenschap alleen kan innoveren als je ook echt met alle verzamelde data aan het werk mag, zonder problemen te krijgen met auteursrechten.
Jarenlange tradities
De Bibliotheek UvA/HvA is ervoor verantwoordelijk dat de onderzoekers van de instellingen steeds meer open access gaan publiceren, maar dat gaat niet zonder slag of stoot. Woutersen: ‘Op de UvA heb je te maken met jarenlange tradities, waarin wetenschappers worden beoordeeld op de impact van de tijdschriften waarin ze publiceren.’ En de uitgevers van die tijdschriften werken niet allemaal mee met de overgang naar open access.
De HvA is pas veel later begonnen met wetenschappelijke publicaties dan de UvA. De hogeschool heeft bovendien de verbinding tussen wetenschap en maatschappij – het delen van wetenschappelijke kennis met het beroepsveld – als een van de doelen voor het onderzoek dat er wordt uitgevoerd.
‘Als je klaar bent met studeren en nog eens iets wil opzoeken, dan heb je helemaal een probleem’
Voor wetenschappers is het heel belangrijk dat kennis gratis beschikbaar is, maar ook voor studenten die een paper of een scriptie moeten schrijven voor hun opleiding. Nu loop je bij het zoeken naar bronnen nog vaak tegen een betaalmuur aan, die de uitgeverijen hebben opgeworpen. Je bent dan afhankelijk van de abonnementen die de HvA of de UvA hebben afgesloten om die kennis te kunnen zien en te citeren.
‘Als je klaar bent met studeren en nog eens iets wil opzoeken over je vakgebied, dan heb je helemaal een probleem,’ zegt Woutersen. ‘Als je geen toegang meer hebt tot de abonnementen van de HvA en UvA, kun je gewoon niet bij die kennis.’ Daarom vindt zij dat onderzoek dat betaald is met publiek geld, ook publiek beschikbaar moet zijn.
De hogeschool als uitgever
De HvA heeft als richtlijn dat elk onderzoek open access wordt gepubliceerd en bedacht daarom een paar maatregelen die op dit moment worden ingevoerd. Ten eerste treedt de hogeschool regelmatig zelf op als uitgever en doet dat altijd open access. Daarnaast is er een open access-fonds, waarbij de HvA de kosten dekt van het publiceren bij uitgeverijen die open access hebben omarmd. Ten slotte probeert de hogeschool andere uitgeverijen zover te krijgen om ook toe te werken naar open access. ‘Dat laatste is het moeilijkste deel van ons werk,’ zegt Woutersen.
‘Je hebt al behoorlijk wat tijdschriften die blogs publiceren voor leken’
Maar alleen vrije toegang is niet voldoende. De inhoud van de publicaties zou volgens Woutersen ook voor iedereen begrijpelijk moeten zijn. Ze ziet dat steeds meer wetenschappelijke tijdschriften zich inspannen om naast het wetenschappelijke artikel, een begrijpelijke én toegankelijke publicatie te maken, bedoeld voor niet-wetenschappers. ‘Zo heb je al behoorlijk wat tijdschriften die blogs publiceren voor leken.’
‘Uiteindelijk willen we ernaartoe werken dat alle kennis zoveel mogelijk wordt gedeeld,’ zegt Woutersen. ‘Maar dat is echt ingewikkeld. De HvA is een stap verder dan de UvA, maar we zitten nog volop in de transitie. We zijn er nog niet.’
Wil je meer weten over open access op de HvA en de UvA? Check dan het uitgebreide dossier van artikelen over dit onderwerp bij Folia.
