Hoe het is om als illegale jongere aan de HvA te studeren

11 april 2022
Beeld:

Unsplash / Miko Guziuk

Geplaatst door
Irene Schoenmacker
Op
11 april 2022

Deze maand begint in Amsterdam een proef waarbij ongedocumenteerde jongeren toegang krijgen tot het hoger onderwijs. Op de HvA konden deze studenten al eerder terecht – met veel kunst- en vliegwerk. Hoe kwamen studenten Anna en Rayssa, beiden ongedocumenteerd, op de hogeschool terecht en hoe vergaat het ze?

Geen verzekering, geen studiefinanciering, geen ov, geen rijbewijs en geen reisjes naar het buitenland: als ongedocumenteerde jongere sta je in Nederland flink op achterstand. Een experiment waarbij deze jongeren toch kunnen studeren is deze maand van start gegaan in Amsterdam.
 
De HvA doet mee, net als de VU en de UvA. De hogeschool heeft ervaring met deze groep jongeren en biedt ze al langer een plaats om te studeren. Dat gaat niet altijd gemakkelijk en moet vaak via allerlei trucjes en omwegen (zie kader). Twee studenten die al eerder werden geholpen door de HvA zijn Anna (20), student verpleegkunde en Rayssa (18), student Toegepaste Psychologie. Hoe was het voor hen om zonder de juiste papieren op te groeien in Amsterdam?
 
Niet makkelijk, op z’n zachtst gezegd. ‘Ik durfde nooit door rood te lopen bij het zebrapad’, zegt Anna, ‘ook al zeiden mijn vriendinnen, kom, we gaan gewoon. Ik was altijd bang dat de politie zou komen en zou vragen om mijn documenten, die ik niet heb. Mijn beste vrienden weten dat ik geen documenten heb, maar ik vertel het niet aan iedereen. Ik ken verhalen van vrienden die er werden bijgelapt door een oud-geliefde.’

Wat is die proef om ongedocumenteerde jongeren te laten studeren?

Amsterdam is de eerste stad in Nederland waar ongedocumenteerde jongeren straks een studie kunnen volgen aan de hogeschool of universiteit. De HvA was de kartrekker van het project: al langer probeert de hogeschool het mogelijk te maken dat jongeren een opleiding kunnen starten.
 
Dat is niet altijd even makkelijk. Vaak moet er gewerkt worden langs de randen van de wet, vertelde Marjolijn Kaak, directeur Studentenzaken, eerder aan HvanA. ‘De ene keer werkt het om een toekomstig student als die zeventien is in te schrijven, die heeft op die leeftijd namelijk nog wel echt op onderwijs. De andere keer proberen we een studieverblijfsvergunning aan te vragen.’
 
Voor het experiment zijn er afspraken gemaakt tussen de gemeente en de hoger onderwijsinstellingen. Aspirant-studenten worden begeleid bij het aanvragen van een studentenvisum en er wordt gekeken of ze tegen minder collegegeld kunnen studeren.

Druk en bewijsdrang

‘Deze hele situatie heeft invloed gehad op mij als persoon, met name psychologisch’, zegt Rayssa. ‘Ik voelde de druk, en had ook last van de angst en onzekerheid die het ongedocumenteerd zijn met zich meebrengt. Ik had het gevoel dat ik extra mijn best moest doen, dat ik moest bewijzen dat ik het kon. En dan hebben wij met ons gezin nog veel geluk gehad.’
 
De ouders van beide studenten komen uit Brazilië en kwamen naar Nederland in de hoop op een beter leven. Rayssa: ‘Het ging toen helemaal niet goed in Brazilië, dus ik snap hun keus om hierheen te komen volledig. Eigenlijk waren mijn ouders niet van plan om direct documenten aan te vragen, ze wilden eerst even kijken hoe het leven hier was. Maar toen kregen ze mij, en mijn broertje: we zijn hier geboren en getogen. Ik spreek Portugees, maar kan het niet zo goed lezen en schrijven. Daardoor voel ik me denk ik wel extra Nederlands.’
 
Uiteindelijk is het gezin van Rayssa vier jaar geleden met een procedure bij de IND om in Nederland te mogen blijven. Haar ouders hadden wel eerder geïnformeerd bij advocaten, maar die gaven ze weinig kans van slagen. ‘En na zo’n lange tijd hebben ze echt een leven hier opgebouwd, dat wil je niet opgeven.’ Maar zo’n procedure kan wel even duren en zou hoe dan ook voor Rayssa te laat komen: zonder Nederlands paspoort zou ze niet aan een studie mogen beginnen. Dat gold ook voor Anna. Na het vmbo ging ze naar de havo, om wat extra tijd te winnen om alles te kunnen regelen om te kunnen studeren.

‘Ik had als ongedocumenteerde vaak het gevoel dat ik extra mijn best moest doen’
Beeld: Irene Schoenmacker | Anna

Crowdfunding

Zowel Anna als Rayssa heeft met hulp van de stichting ASKV een omweg gevonden om toch met een studie te kunnen begin: ze kregen een studievisum, dat normaal gesproken aan internationale studenten wordt verstrekt. Het nadeel is dat ze dan ook het instellingscollegegeld van bijna 9 duizend euro zouden moeten betalen. Maar er werd een regeling getroffen waardoor Anna en Rayssa het gewone collegegeld hoefden te betalen. Anna: ‘Anders had ik het betaald via een crowdfunding, die ASKV was gestart. Dankzij de connecties van mijn moeder via haar haar schoonmaakadressenheb ik zo nog een flink bedrag opgehaald. Want 9 duizend euro, dat is echt een hele hoop geld.’
 
Het studievisum is voor beiden een ticket naar de vrijheid. Nu kunnen ze bijvoorbeeld werken, wat voorheen niet mogelijk was. En ze kunnen naar het buitenland: Anna is vorig jaar voor het eerst in Griekenland geweest. ‘Toen ik aankwam voelde ik me zo vrij, nu kan ik echt reizen, zonder bang te zijn’, zegt ze.

‘Ik ken echt heel veel ongedocumenteerde jongeren in de stad’

Zorgen voor moeder

Beiden kijken, ondanks de situatie, zonnig naar de toekomst. Rayssa: ‘Ik heb vertrouwen dat het allemaal wel goedkomt.’ Dat geldt ook voor Anna. ‘Ik wil later in een ziekenhuis werken, op de kinderafdeling. Na vijf jaar kan ik dan een paspoort aanvragen. En dan kan ik ook mijn moeder helpen. Als ik kan aantonen dat ik economisch zelfstandig ben en genoeg geld heb om voor haar te zorgen kan ook zij een verblijfsvergunning krijgen.’
 
Ze zijn beiden heel blij met het experiment dat deze maand is gestart door de gemeente en onderwijsinstellingen in de stad. ‘Ik ken echt heel veel ongedocumenteerde jongeren in de stad’, zegt Anna. ‘Sommigen zitten op het mbo, want daar kun je op je 17e gewoon heen en wettelijk is het verplicht om mensen hun studie te laten afmaken.’ Maandelijks is er een bijeenkomst die door de stichting wordt georganiseerd, waar mensen vragen kunnen stellen en om hulp vragen. Anna gaat vaak, ‘om mensen tips en zelfvertrouwen te geven en te zeggen dat het allemaal wel goedkomt. Kijk naar mij, naar Rayssa: ons is het ook gelukt.’

 

De volledige namen van Anna en Rayssa zijn bekend bij de redactie.