Duurzaam opleiden is ‘een plicht’, maar nog niet vanzelfsprekend
Daniël Rommens | Studenten van de Faculteit Techniek doen jaarlijks aan een aantal races met zelfgebouwde duurzame voertuigen mee
Iedere student zou moeten leren over duurzaamheid, vindt de Green Office van de HvA. Zo moet de hogeschool een duurzame manier van denken en handelen bij studenten kweken. Maar hoe doe je dat en wat leer je studenten dan precies?
Het is een kwestie van verantwoordelijkheid, vindt de Radboud Universiteit. De Nijmeegse onderwijsinstelling maakt duurzaamheid vanaf 2022 verplichte kost voor iedere student, in alle opleidingen. Het onderwijs moet namelijk een grotere rol spelen in de klimaatcrisis, vinden ze: ‘De toekomst van studenten én van onze planeet hebben we deels zelf in handen.’ De universiteit roept andere universiteiten en hogescholen op hetzelfde te doen.
Bij de Radboud denken ze dat als alle studenten tijdens hun studie met duurzaamheid worden geconfronteerd, ze ook (meer) duurzame oplossingen en ideeën gaan aandragen. De ene Radboud-student krijgt straks een verplicht vak ‘Duurzaamheid’, de ander gaat het als thema tegenkomen in de opleiding. Studeer je bijvoorbeeld wiskunde, dan ga je straks ‘berekenen hoe je het klimaat voorspelt’, legde Radboud-rector Han van Krieken op de radio uit.
Duurzame professionals
Pavel van Deutekom, die zich als coördinator van de Green Office (GO-HvA) inzet voor een duurzamere HvA, wordt enthousiast van het idee. Hij vindt dat HvA’ers nog veel te weinig van het onderwerp meekrijgen.
‘Terwijl dat een primaire doelstelling van de HvA zou moeten zijn. Als je nu aan HvA’ers vraagt hoe we duurzamer kunnen worden, zal negen op de tien antwoorden dat we af moeten van die kartonnen koffiebekertjes. Maar de echte winst is voor ons in het onderwijs te boeken. Wij zouden graag zien dat studenten duurzame professionals willen worden: vakmensen die straks in hun beroep keuzes gaan maken voor een betere, eerlijke toekomst.’
Volgens Van Deutekom gaat het er niet alleen om dat je studenten meegeeft dat ze een positieve impact op de wereld moeten maken. ‘Nee: je geeft ze ook een competitief voordeel op de arbeidsmarkt. Bedrijven komen nu al langs bij ons met de vraag om duurzame professionals, aan ons dus de taak om aan die vraag te beantwoorden.’
1. Geen armoede
2. Geen honger
3. Goede gezondheid en welzijn
4. Kwaliteitsonderwijs
5. Gendergelijkheid
6. Schoon water en sanitair
7. Betaalbare en duurzame energie
8. Eerlijk werk en economische groei
9. Industrie, innovatie en infrastructuur
10. Ongelijkheid verminderen
11. Duurzame steden en gemeenschappen
12. Verantwoorde consumptie en productie
13. Klimaatactie
14. Leven in het water
15. Leven op het land
16. Vrede, justitie en sterke publieke diensten
17. Partnerschap om doelstellingen te bereiken
‘Studenten moeten leren zich steeds af te vragen: neem ik, of geef ik?’ Dit is waar duurzaamheid in de kern over gaat, volgens Van Deutekom: een bijdrage leveren. ‘En dat speelt in elk vakgebied zijn eigen rol.’ Dat hoeft dus niet alleen te gaan over het milieu of klimaat. Duurzaamheid gaat over maar liefst zeventien ontwikkelingsdoelen die de Verenigde Naties opstelden om een wereld tot stand te doen komen die op de lange termijn niet alleen groen, maar ook sociaal, eerlijk en gezond is.
Vraag je bijvoorbeeld naar de opleiding Sportkunde, dan noemt Van Deutekom de relevante ontwikkelingsdoelen zo op: ‘Gendergelijkheid. Goede gezondheid en welzijn. Leiden al onze faculteiten studenten duurzaam op, dan kom je als HvA ongeveer tegemoet aan alle zeventien ontwikkelingsdoelen, denk ik.’
Geen ideaal
Niet alle docenten zien er echter heil in, die opgelegde opdracht om duurzaamheid in hun curriculum te verwerken. Zo reageerde docent en politicoloog Chris Aalberts (Erasmus Universiteit) geagiteerd op het plan van de Radboud Universiteit. ‘Managers en bestuur moeten niet voor mij als docent bepalen dat ik verplicht iets aan duurzaamheid doe in mijn lessen’. Toch tref je bij de HvA heel wat docenten die dat wél een goed idee zouden vinden, blijkt uit een rondvraag van HvanA.
‘Alleen een vak aanbieden is niet genoeg, we moeten een volledig andere mentaliteit kweken’
‘Duurzaamheid moet een mindset worden’, reageert bijvoorbeeld Jack van de Wal, docent Sportkunde. Alle opleidingen zouden van duurzaamheid doordrongen moeten zijn, vindt hij. ‘Alleen een vak aanbieden is niet genoeg, we moeten een volledig andere mentaliteit kweken bij onze studenten. Bij ons gaat het erom dat ze besef krijgen van hun eigen keuzes en acties en de gevolgen daarvan voor anderen. In de sport zelf, maar ook in management en beleid.’
Docent Creative Business Johanneke van Marle zegt dat haar studenten, de toekomstige mediamakers, straks de verantwoordelijkheid dragen ‘om de wereld met hun verhalen niet naar de knoppen te helpen. Hen dat aanleren is geen ideaal, maar een plicht.’ Leren over duurzaamheid zou inderdaad vanzelfsprekend moeten zijn, vindt Gideon Bazen van de opleiding HBO-ICT. ‘Duurzaamheid is geen gekleurde bril waardoor je iets bekijkt. Studenten moeten voor de nieuwe wereld weten wat de impact is van een keuze of ontwerp. Het zou raar zijn als we ze dat niet leerden.’
Besef
Hoe vanzelfsprekend ze het ook vinden, vraag blijft voor docenten wel hoe je studenten in het hbo precies over duurzaamheid onderwijst. Een besef of perspectief kun je namelijk niet toetsen, je kunt studenten er alleen maar mee in aanraking laten komen.
‘Dit gaat meer over opvoeding, op persoonlijk vlak’, erkent Van der Wal. ‘Een handboek over hoe je studenten die mentaliteit aanleert, heb ik dan ook niet. Je zou kunnen denken aan meer ruimte voor coaching in het curriculum, waarin je dan de tijd neemt om studenten op het belang van duurzaamheid te wijzen.’
‘Specifieke duurzame vaardigheden zijn er inderdaad niet bij Creative Business’, bevestigt Johanneke van Marle. ‘We geven studenten vooral een perspectief mee: welke verhalen wil je maken?’ Ook kan ze haar studenten stimuleren om te kiezen voor de ‘juiste’ opdrachtgevers, maar er is nog geen apart vak over duurzaam mediamaken. Of HvA’ers bij zulke opleidingen dus een duurzaam ‘handelingsperspectief’ meekrijgen, lijkt nu aan de inzet van een docent te liggen.
Bij de opleiding Product Ontwerpen, Faculteit Techniek, is duurzaamheid al meer verweven in de vakken zelf. Daar krijgen studenten de eerste twee jaar te maken met vakken over duurzaam verpakkingsmateriaal en herbruikbaarheid. Docent Kyra Rowell: ‘In wezen zou een beslissing als die van de Radboud Universiteit niets aan onze situatie veranderen, duurzaamheid is al een van de pilaren waar onze opleiding op leunt.’
Maar dat studenten daar een ‘duurzaamheidsbesef’ wordt meegegeven, betekent volgens Rowell nog niet dat je er studenten per se van overtuigd. ‘Sommige studenten gaan er vol voor, inclusief afstuderen. Anderen raken afgestompt van duurzaamheid, willen er zo min mogelijk over nadenken en gewoon dingen maken. Hoe graag we ook willen dat ze straks een verandering teweegbrengen.’
Meer ruimte
Pavel van Deutekom hoopt dat het bestuur de duurzame kalender een extra duw gaat geven. ‘Zij moeten er meer ruimte voor vrijmaken in de curricula’, zegt hij. Gideon Bazen, van HBO-ICT, denkt dat ook: ‘Het is een keuze van de organisatie. Waar maak je ruimte voor?’ Hij durft te dromen van een HvA die ‘docenten elke week een dag laat besteden om met studenten aan duurzaamheidsvraagstukken te werken. Dan maak je meters.’
