Geen paniek, niet alles hoeft perfect: beginnerscursus stress

29 april 2021
Beeld:

Pexels

Geplaatst door
Stella Vrijmoed
Op
29 april 2021

Een dichte keel, tintelingen, een hevig bonzend hart. Voor veel studenten herkenbare klachten, zeker rondom deadlines en tentamens. Maar hoe ontstaan die eigenlijk, en wat kun je ertegen doen? Tips en uitleg van psychologen Iris Bunte en Annelieke Hagen.

‘Hartkloppingen geven mij een gevangen gevoel, alsof alles wat er fout kan gaan, fout gaat. En alsof het de komende tijd ook niet goed gaat komen’, schrijft een student naar aanleiding van onze poll op Instagram. Daarin vroegen we of onze volgers wel eens last hebben van hartkloppingen, benauwdheid of paniek. 125 mensen drukten op ja, bijna 80 procent van de stemmers. Oorzaak? Waarschijnlijk stress, dachten veel van hen.

 

Maar hoe leidt stress eigenlijk tot zulke klachten, en wat als het doorslaat in paniek? Verschillende studenten deelden hun ervaringen met ons. Iris Bunte en Annelieke Hagen, beide psycholoog bij Bureau Studentenartsen, geven tips en uitleg bij deze verhalen. 

Beeld: Pexels | Stress is volgens Hagen een nuttige en gezonde reactie, maar ons systeem is gericht op echte gevaren zoals een wild dier.

‘Wanneer ik veel deadlines heb, krijg ik het warm of word ik een beetje duizelig. Als ik ga sporten, gaat het weg, want dan denk ik niet meer aan mijn deadlines.’

Stress-symptomen zijn vaak onschuldig, legt Annelieke Hagen uit. Het is een nuttig overlevingsmechanisme, een teken van je lichaam dat het zich klaarmaakt om te vechten of te vluchten in een levensbedreigende situatie. Daarvoor gaat er veel zuurstof naar je spieren in plaats van bijvoorbeeld naar je hersenen, en dat kan voor tintelingen, warmte of een duizelig gevoel zorgen.

 

We staan tegenwoordig niet meer oog in oog met wilde dieren, maar ons lichaam reageert nog wel alsof dat zo is. ‘Naast afleiding, zorgt sporten er dus voor dat je daadwerkelijk iets gaat doen met al die zuurstof in je spieren’, zegt Hagen. Iris Bunte waarschuwt: ‘Als je je zorgen gaat maken over die onschuldige symptomen, kunnen deze klachten alleen maar erger worden en kom je in een angst- of paniekcirkel.’

‘Bij mij treedt het vooral op bij een streng tentamen. Dan ben ik bang dat ik het niet haal en studeer ik extra hard. Dan ontstaan er hartkloppingen en paniek bij mij.’
‘Eigenlijk zou een tentamen niet eens zoveel stress hoeven opleveren, want er zit dus geen leeuw in de bosjes’, zegt Hagen. Haar tip is altijd goed te blijven zorgen voor jezelf, juist in een tentamenweek. Dat maakt je weerbaarder, waardoor de angst minder snel omslaat in paniek. ‘Af en toe wat stress kan geen kwaad, maar denk altijd: hoe zorg ik goed voor mezelf? Heb ik genoeg slaap, genoeg pauzes, eet ik regelmatig? Niet meer werken in het uurtje voordat je gaat slapen geeft je lichaam bovendien de kans om te ontspannen.’

 

‘In een paniekaanval neemt angst bij mij de overhand en denk ik dat ik doodga. Een keer dacht ik dat ik een allergische reactie had en mijn keel op zou zwellen.’

‘Ik snap heel goed dat dat levensbedreigend voelt’, zegt Bunte. ‘Er zijn mensen met paniekklachten die zelfs een ambulance hebben gebeld. Je gedachten spelen hierbij een grote rol. Als je je zelf gekmaakt met de gedachte dat het nooit meer goed komt, kun je je voorstellen dat de paniek aardig oploopt. Maar het komt wel goed.’

 

Een psycholoog kan je helpen om zo’n ernstige paniekaanval te voorkomen. Hagen: ‘Wij helpen met eerder herkennen, eerder ingrijpen, en ervaren dat het vanzelf weggaat. Want eigenlijk hoef je daarvoor niks te doen.’

 

‘Ik heb soms last van mijn ademhaling. Dan ga ik er heel erg op letten en gaat het niet meer vanzelf.’

Waarschijnlijk is hier sprake van hyperventileren. ‘Door stress houd je soms je adem in of sta je zo strak van de spanning dat je heel snel en oppervlakkig ademhaalt’, zegt Hagen. Ademhalingsoefeningen kunnen je helpen weer dieper te ademen. Bijvoorbeeld een propje papier helemaal naar het andere eind van de tafel blazen.

‘Sommige studenten willen haast een robotleven: alles moet perfect, niet te veel voelen’

Bunte kan in dit geval ook meditatie of mindfulness aanraden. ‘Bijvoorbeeld de VGZ mindfulness-app of Insight Timer.’

 

‘Ik voel wel eens een steek in mijn hart en ik denk dat dit een na-effect is van stress. Ik heb dit namelijk alleen aan het einde van de tentamenweek en de dagen erna.’

Dat heeft te maken met ontlading en het herstel van het lichaam, vertelt Bunte. ‘Stel dat je maandenlang onder hoge druk aan je scriptie hebt gewerkt. Als je daarna vrij bent, kunnen er nog steeds stresshormonen in je lichaam zitten. Terwijl er niets is om voor te stressen, toch heeft je lichaam er een gewoonte van gemaakt.’

 

Tijd om te herstellen is dus van belang. Bunte ziet vaak bij studenten dat ze veel van zichzelf moeten: ‘s avonds naar een feestje, vroeg op voor college, daarna door naar werk. ‘Het liefst ook nog impact maken en iets achterlaten op deze wereld. Ik vergelijk het altijd met een robotleven: alles moet perfect, niet te veel voelen.’ 

 

‘Als de oplossing is om minder te doen, maar je wil wel twee masters en een commissie doen, dan kan dat weerstand oproepen’, zegt Bunte. Haar advies: houd je weekplanning eens bij, zodat je zwart op wit ziet hoe vol die zit. Vraag je af wat je van jezelf eist. En doe je al die dingen voor jezelf of voor een ander? Het kan ook zijn dat iets veel stress oplevert omdat het niet aan jou besteed is.