Brandende kwesties: blonde dreadlocks, mag dat?
Anne Posthuma
Als blonde vrouw je haar in dreadlocks dragen. Kan dat? Of is het culturele toe-eigening? Daar ging het dinsdagavond over bij Brandende Kwesties, georganiseerd door debatcentrum Floor en de opleiding Culturele & Maatschappelijk Vorming.
Allereerst, wat is culturele toe-eigening eigenlijk? Als witte man een indianentooi op je hoofd zetten of de videoclip ‘Dark Horse’ van zangeres Katy Perry, waarin zij zich voordoet als een Egyptische godin, zijn allebei voorbeelden van het ‘gebruiken’ van de cultuur van een ander. De vraag is: weten die witte man en Katy Perry wel iets over de Egyptische cultuur of die van de inheemse Amerikaanse bevolking? En: mag dit wel?
(De tekst loopt door onder de video.)
Het evenement over deze vragen is opgezet door docent Mahutin Awunou en student Tirza Lempers. Zij zijn projectleiders van het SeSi Community Centre binnen de HvA. Tirza: ‘Het gaat over het overnemen van culturele eigenschappen van een groep die wordt gezien als minderwaardig.’
Mahutin: ‘Mode, taal, tradities, het kan om van alles gaan. Je eerst verdiepen in andermans cultuur en achtergrond is heel belangrijk. Een simpele oplossing voor culturele toe-eigening is er niet. Dat ligt heel erg aan de groep van wie de cultuur is, hun tradities en positie ten opzichte van de andere groep.’
Onzichtbaar
Waarom wordt dit onderwerp behandeld op de HvA? Mahutin: ‘De HvA is een groot instituut. Er is hier veel diversiteit onder de studenten. Eigenlijk is het een soort minisamenleving. Al die culturen en achtergronden zitten hier bij elkaar. Ik denk dat het belangrijk is dat studenten na gaan denken over dit onderwerp. Het is nu nog onzichtbaar, wij willen het zichtbaar en bespreekbaar maken door kennis en ervaringen te delen.’
Schrijver Simone Zeefuik leidt het onderwerp in. Ze richt zich in haar werk op thema’s als representativiteit en inclusiviteit. In krapweg vijftien minuten behandelt ze met een presentatie een deel van de koloniale geschiedenis en cultuur. Haar boodschap is helder: culturele toe-eigening is kwetsend, en het laat duidelijk zien welke machtspositie de westerse cultuur heeft ten opzichte van andere culturen.
Beyonce
Ook de zwartepietendiscussie komt voorbij, met een foto van ‘blokkeerfries’ Jenny Douwes. ‘Wel met een balkje voor haar ogen,’ zegt Simone, ‘want dat doen we met terroristen’. Ook over zangeressen Beyoncé en Iggy Azalea is ze niet te spreken. ‘Iggy vind ik absoluut verschrikkelijk,’ zegt Simone. Ze refereert aan de videoclips Bounce (Iggy Azalea) en Hymn for the Weekend (Coldplay) waarin Beyonce voorkomt als Indiase vrouw met alle kleding en sieraden erbij. Niet de hele videoclips worden getoond, alleen een paar stilstaande beelden.
‘Ik sta voor de individuele vrijheid om te doen en te zeggen wat je wilt’
De discussie gaat ook over dreadlocks en ingevlochten haren. Iemand uit het publiek zegt: ‘Maar wat nou als iemand het gewoon mooi vindt en er niets ergs mee bedoelt, dan kan het toch?’ Simone reageert door te zeggen dat je jezelf moet verdiepen in het onderwerp, en dat mensen van kleur of uit een andere cultuur niet de plicht hebben om jou dit uit te leggen.
De vraag of culturele toe-eigening ook andersom kan plaatsvinden, wordt door de schrijver weggewuifd. ‘Wat moet er dan van de Nederlandse cultuur worden toegeëigend? Ook hier komt vanuit het publiek weinig reactie.
Veruit de scherpste kritiek die gegeven wordt op het verhaal van Simone tijdens de bijeenkomst komt van een student vooraan in het publiek: ‘Ik sta voor de individuele vrijheid om alles te doen en te zeggen wat je wilt’. Bij de rest van Simones vragen blijft het overwegend stil.
Uit de bocht
HvA-docent en schrijver Asis Aynan was ook aanwezig bij Brandende Kwesties en vond het debat eenzijdig. ‘Het onderwerp was culturele toe-eigening, maar het ging vooral over wat cultureel verboden is.’ Simone zei dat ze liever niet had dat een wit persoon, geboren en getogen in de Bijlmer, zich ‘Bijlmers’ gedraagt.
‘Witte mensen kunnen de vooroordelen van de Bijlmer weer van zich afschuiven op het moment dat zij bijvoorbeeld gaan solliciteren.’ Iets wat andere Bijlmerbewoners volgens Simone niet zouden kunnen. ‘Ik vond dat het debat daar uit de bocht vloog’, aldus Asis.
