Zelfs op vakantie bedacht docent Jaap Klouwen puzzels voor zijn boek

12 oktober 2018
Beeld:

iStock | Op dit eiland van de Azoren (Terceira) bedacht Jaap Klouwen een van de puzzels uit zijn boek

Geplaatst door
Carlijn Schepers
Op
12 oktober 2018

Hoeveel woorden kun je bedenken met drie verschillende dubbelletters, zoals ‘voorraad’ of ‘brooddeeg’? Het is een van de puzzels uit het nieuwe boek Denkraam van wiskundedocent Jaap Klouwen. ‘Het leuke aan breinkrakers is dat een week later ineens de oplossing in je kan opkomen.’

Hij kan de krant niet meer normaal lezen zonder woorden met alle vijf klinkers te spotten. Denk aan ‘ultraviolet’, ‘jihadouders’ of ‘pianokrukje’. ‘Het is echt een stand die ik moet uitzetten,’ vertelt Jaap Klouwen op het terras van een cafeetje naast de Leeuwenburg.

‘Het is bijna verslavend ernaar op zoek te gaan.’ De wiskundedocent heeft net tentamens ingeleverd bij de Fraijlemaborg, maar maakt graag tijd in zijn drukke werkweek om te praten over zijn nieuwe boek. Want dat staat vol met iets waar hij heel enthousiast van wordt: puzzels.

Beeld: (Varp, cc via Wikimedia Commons) | De vijf ‘middeneilanden’ van de Azoren waar Klouwens puzzel over gaat

Wat is er zo bijzonder aan puzzels?
‘Ze kunnen op zo’n eenvoudige manier ontstaan, gewoon in het dagelijks leven. Puzzels zitten overal verborgen. Zo stond ik een keer op een van de vijf “middeneilanden” van de Azoren: Terceira. Vanaf daar kon ik drie andere eilanden zien, eentje niet.’

‘Toen ging ik denken: op hoeveel manieren kunnen vijf eilanden ten opzichte van elkaar liggen? Zijn er nog meer clubjes eilanden die op een bepaalde manier ten opzichte van elkaar liggen? Blijkt dat een nog niet uitgezocht wiskundig probleem te zijn. Geweldig! Visibility-wiskunde heet het blijkbaar. Daar had ik als wiskundeleraar zelfs nog nooit van gehoord.’


De Azoren werden de inspiratie voor een van de breinbrekers uit zijn derde boek met puzzels. Na Denkwaar in 2010 en Denkwerk in 2014 is Denkraam het nieuwste en ‘hoogstwaarschijnlijk laatste’ boek van Klouwen. In het boek staan 75 puzzels, waarvan een tiental uit zijn vaste puzzelrubriek in het magazine van de Universiteit van Amsterdam, Folia, die hij van 1983 tot 1995 tweewekelijks had.


Voor wie is het boek bedoeld?
‘Dat vind ik een moeilijke vraag. Natuurlijk voor wiskundigen, maar ook een heleboel wiskundigen vinden puzzelen helemaal niet leuk. Het boek is ook voor taalkundigen, want er zitten ook veel taalpuzzels in mijn boek. Maar eigenlijk is het voor iedereen die houdt van tellen, taalraadsels, symmetrie zien, herhalingspatronen ontdekken, rekenen en vormen zien.’

Beeld: Beeld: Bart Klouwen | Jaap Klouwen

Is het ook geschikt voor HvA-studenten?

‘Jazeker, er zijn een paar van mijn studenten die mijn eerdere boeken hebben gekocht. Soms geef ik studenten na een college wel eens een puzzel om over na te denken, vlak voor de vakantie bijvoorbeeld. Vaak zijn het wel diegenen die het leuk vinden om over raadsels na te denken en het geduld ervoor kunnen opbrengen, die dan meedoen.’

 

En als je iemand bent die geen geduld kan opbrengen voor puzzels, heb je dan tips?
‘Je moet gewoon nieuwsgierig zijn en iets nieuws willen ontdekken. Als je dat niet bent, dan moet je niet aan puzzels beginnen. Dat kun je niet aanleren. Niet iedereen houdt ervan, net als dat niet iedereen het leuk vindt om trompet te spelen. Gelukkig niet, want dan zou het flink lawaaiig worden op de wereld.’


Wel adviseert Klouwen om een puzzel te kiezen die bij je past. Het boek heeft grofweg vier soorten: taalkundige, telpuzzels (op hoeveel manieren kan iets), meetkundige en wiskundige. En begin met iets simpels als je voor het eerst een breinbreker wil proberen, zegt hij. Zoals het zoeken van woorden met drie verschillende dubbelletters als ‘voorraad’.

‘Als je niet nieuwsgierig bent, dan moet je niet aan puzzels beginnen’

‘M’n schoondochter zei dat ze niet zo puzzelachtig was en toen vroeg ik: “En die voorraadwoorden dan?” Aan het eind van de middag kwam ze naar me toe: “Ik weet er een! Aanneembaar!”’ Zo’n eurekamoment is ook een van de dingen die puzzels zo leuk maken, zegt Klouwen. ‘Dat een week later ineens de oplossing in je opkomt.’


‘En als je nou echt het geduld niet kunt opbrengen om over een puzzel na te denken,’ besluit Klouwen, ‘dan kun je natuurlijk ook meteen achterin bij de oplossingen spieken.’

De boekpresentatie van Jaap Klouwens boek Denkraam is vrijdag 12 oktober om 17.00 uur in ‘De Onthaasting’, Stationsstraat 42a, Amersfoort.