Niet de lijntjes op je vinger, maar wat je eet of aanraakt kan je straks verraden
Frits de Haan | Een zichtbaar gemaakte vingerafdruk
Wat vertelt de chemische samenstelling van een vingerspoor over een mogelijk dader? Dit onderzocht Ward van Helmond in zijn promotieonderzoek, waarbij zelfs vegan condooms de revue passeerden. ‘Glijmiddelresten kunnen laten zien welk type en merk condoom iemand heeft aangeraakt.’
Op de stenen vloer ligt een meisje: naakt, tenger postuur en donker haar. Naast haar ligt een rode plas bloed. ‘Eerst verkracht en toen vermoord’, is de voorlopige conclusie van de rechercheur. ‘We hebben één vingerafdruk gevonden, maar we hebben geen match in onze database’, zegt haar collega van de forensische opsporing.
In het forensisch laboratorium blijkt dat het vingerspoor ten tijde van het misdrijf door een man is achtergelaten. Verder is te zien dat hij rookt, antipsychotica slikt en dat er sporen van een exotisch glijmiddel terug te vinden zijn. ‘Laten we bij alle verdachten die in dit profiel passen een huiszoeking doen’, stelt de rechercheur voor. Niet veel later houdt de politie een verdachte aan.
‘Dit fictieve scenario is nu nog niet realistisch, maar mogelijk kan dit in de toekomst wel’, zegt Ward van Helmond (29). Hij is onderzoeker bij het lectoraat Forensisch Onderzoek van de HvA en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) en promoveerde op een onderzoek over vingersporen. Hierbij keek hij niet naar het gebruikelijke lijntjespatroon van een vingerafdruk, maar naar de chemische stofjes die het bevat en wat deze over de donor kunnen vertellen. Wat tref je allemaal aan? En hoe gaat dit de politie helpen? ‘Het doel was om een stapje dichter bij het ideale scenario van hierboven te komen, en dat is gelukt.’
Nieuwe ontdekkingen
Iemand laat een vingerspoor onbewust achter op een plaats delict. Meestal zijn deze niet te zien met het blote oog, dus moeten ze eerst zichtbaar worden gemaakt met een detectietechniek. Daarna kun je kijken welke informatie terug te vinden is in de samenstelling van het spoor. Ward is niet de eerste die hier onderzoek naar doet. ‘Maar ons onderzoek toont wel voor eerst met een hele grote dataset aan dat je nicotinesporen kunt aflezen uit een vingerspoor. Hiermee kun je rokers van niet-rokers onderscheiden.’ Een ander onderdeel van zijn onderzoek ging over het aantonen van condoomresten en glijmiddelen. ‘Het bleek zelfs mogelijk om het merk en type condoom te onderscheiden.’
Zweet wat je eet
Het analyseren van de chemische samenstelling van vingersporen kan vooral handig zijn bij grote zaken, zoals moord en zedendelicten. Hierbij kan het een ondersteunende factor zijn in de opsporing van de dader. De politie kan door aanvullende informatie over gewoonten en gebruiken, een steeds preciezer profiel van de dader schetsen. Zo kan een vingerspoor mogelijk laten zien wat iemand eet en drinkt, doordat het spoor voor een groot deel uit zweet bestaat. ‘Via zweet scheidt je lichaam allerlei stoffen uit die je hebt ingenomen, zoals alcohol, medicijnen, nicotine en cafeïne. Het zou zelfs iets kunnen zeggen over iemands dieet: is diegene vegan of vegetarisch?’
Een vingerspoor laat niet alleen zien wat je inneemt, maar ook waar je mee in aanraking bent geweest. Je kunt hierbij denken aan resten van haargel of make-up. Maar ook aan glijmiddelen, zoals het geval was bij het onderzoeksgedeelte over condooms. ‘Zedendelinquenten gebruiken steeds vaker condooms. Glijmiddelresten in een vingerspoor kunnen laten zien welk type en merk condoom de dader van een zedendelict heeft aangeraakt.’
Een ander deel van Wards onderzoek zegt iets over het dateren van vingersporen. ‘Een vingerspoor is opgebouwd uit verschillende bouwstenen, die na verloop van tijd afbreken. Aan de samenstelling van het spoor, kun je dus zien hoe oud deze is’, legt hij uit. Dit kan de politie helpen om gemakkelijk te selecteren welke sporen wel en niet met het misdrijf te maken hebben. ‘Als een spoor van twee maanden vóór het misdrijf is, heeft deze er waarschijnlijk niets mee te maken.’
Feesten op Lowlands
Een deel van het onderzoek vond plaats op Lowlands Science, het wetenschappelijke programma van festival Lowlands. Ward verzamelde hier in 2016 ruim 1800 vingersporen van 450 bezoekers voor zijn onderzoek. Maar feestende jongeren bleken niet altijd de makkelijkste doelgroep. ‘Alle deelnemers moesten vooraf een formulier ondertekenen waarbij ze aangaven te snappen waar ze aan meededen. We hebben wat mensen moeten weigeren omdat ze té dronken waren.’
Wat Ward nog meer bijbleef, was zijn shopsessie voor condooms. ‘Voor het onderzoek over glijmiddelen moesten we 32 verschillende merken en typen condooms bestellen. We kwamen hierbij allerlei gekke dingen tegen, zoals een vegan condoom en de ‘wingman’. Bij die laatste krijg je er een clipje bij om het condoom razendsnel om te doen. ‘Er ging een wereld voor me open, ik had geen idee dat dit bestond.’
In de praktijk
Helaas kan de politie niet gelijk met de analyse van de samenstelling van vingersporen aan de slag. ‘Het onderzoek is natuurlijk onder labcondities gedaan, dus we weten nog niet hoe makkelijk en nauwkeurig het met vingersporen in de praktijk gaat.’ Hiervoor is verder onderzoek nodig. Het is nog even afwachten dus wanneer de politie de techniek ook daadwerkelijk zal kunnen gebruiken. ‘Maar dat dat in de toekomst kan, daar heb ik vertrouwen in.’
