Stereotypen in lesmateriaal: ‘Studenten moeten zichzelf kunnen herkennen’
EIgen beeld | Collage van afbeeldingen uit het boek Grondslagen van de Marketing van uitgeverij Noordhoff.
Een hoogblonde vrouw in een bierreclame. Een hardwerkende man in strak pak. Deze rollen en andere voorbeelden van stereotypering zag docent-onderzoeker Saskia Stoker voorbij komen in een marketingboek. Daar moet dringend wat aan gedaan worden, vindt ze.
Wat doe je als je laptop is uitgevallen en je geen oplader hebt? Saskia Stoker (32) nam haar lesboek Grondslagen van de Marketing eens kritisch onder de loep. Ze schrok van haar eigen bevindingen.
Grondslagen van de Marketing van Verhage is lesmateriaal over het vakgebied Marketing voor het hoger onderwijs. Het boek wordt al jaren bij meerdere opleidingen in Nederland gebruikt. Ook bij de HvA dient het boek als lesmateriaal bij de opleidingen Commerciële Economie, Communicatie en Creative Business. Het boek is uitgegeven door Uitgeverij Noordhoff.
Wit
‘Ik besloot het totale aantal mannen en vrouwen in het boek te tellen en turven. Alle afbeeldingen plaatste ik daarna in een collage. Ik schrok: ik zag een gehele witte groep mensen, op één iemand na. Wat nog meer opviel, was hoe ze afgebeeld staan. Veel vrouwen hoogblond en halfnaakt, en de mannen vaak in pak of stoer op een motor.’
Stoker merkte deze manier van stereotypering al op tijdens haar eigen studententijd in 2004. ‘In die tijd was dat normaal. Men stond toen veel minder stil bij stereotypering, laat staan dat iemand er een punt van zou maken.’ Toen ze negen jaar later begon als docent-onderzoeker bij de HvA en deelnam aan Platform InclusieDat is een orgaan van de HvA dat het wederzijds begrip tussen de verschillende culturen en achtergronden van HvA’ers wil vergroten., bleek er nog maar weinig veranderd.
Eenzijdig beeld
Wat is er mis met deze manier van typeren? En wat betekent dit voor studenten? Volgens Stoker klopt het geschetste beeld van mannen en vrouwen in dit boek niet met de studentenpopulatie op de HvA. ‘Wij zijn geen witte school. Neem de opleidingen Creative Business en Commerciële Economie: daar studeren jongeren met veel verschillende afkomsten. Maar ondertussen leren zij wel uit een boek waarin zij zichzelf helemaal niet herkennen.’
‘Vrijwel alle vrouwen zijn hoogblond en halfnaakt, en de mannen hebben standaard een pak aan’
Juist voor jonge mensen is het belangrijk dat zij iets van zichzelf herkennen in de rol die ze voorgeschoteld krijgen, volgens Stoker. ‘Studenten moeten meer horen dan alleen maar het verhaal van de succesvolle zakenman op de Zuidas. Ook die van een donkere dame aan de top is het vertellen waard. Hoe moeten zij anders geloven dat ook zij zoiets voor elkaar kunnen boksen?’
Bert Deen, uitgever van onder andere marketing- en communicatielesmateriaal bij Noordhoff, zegt dat de organisatie zich inderdaad niet bewust was van zulke stereotypering in de boeken. ‘Het was echt een eye-opener voor ons. Onze uitgeverij streeft naar een genuanceerde inhoud, die rijmt met de huidige maatschappij. Het was dus meteen zeker dat we deze kwestie moeten aanpakken.’
Uitdaging
Stoker vatte haar bevindingen en opvattingen samen in een brief die ze naar haar opleidingsmanager stuurde, die haar mening deelt. Maar hoe breng je verandering aan in een grote productie als deze? Die uitdaging ging Stoker niet uit de weg. Ze nam contact op met uitgeverij Noordhoff en legde het probleem voor.
Toen ze de verzameling afbeeldingen liet zien bij de Zoom-meeting met de uitgeverij, werd er onthutst gereageerd. “Zeg maar niets, we zien het al”, luidde de eerste reactie. ‘Ze leken zich oprecht van geen kwaad bewust.’ De uitgeverij reageerde met begrip: het verzoek om de inhoud te veranderen, werd geaccepteerd.
Missie geslaagd
Hoe die verandering er precies uit ziet, moet nog blijken. ‘De laatste editie van het boek is al gedrukt en overal al verkrijgbaar, dus die krijgen we niet meer zo makkelijk weg. In september gaat de uitgeverij in gesprek met de schrijvers, om de plannen voor de nieuwste editie concreet uit te werken. Daarbij worden de voorstellen en ideeën vanuit de opleidingen van HvA meegenomen.’
Maar Stoker hoopt niet alleen dit boek nieuw leven in te blazen. ‘Ik hoop hiermee andere docenten aan te sporen om ook eens kritisch naar het lesmateriaal voor hun vakken te kijken. Vraag jezelf af: herken ik mijzelf hierin? Herkennen mijn studenten zich hierin? We kunnen alleen samen toewerken naar steeds neutraler lesmateriaal voor de HvA.’
